Socialdebt coacht jongeren van schuld naar spaarbuffer

Stichting Socialdebt neemt de schulden van jongeren over, zodat ze deze op hun eigen tempo kunnen terugbetalen. Zonder rente of incassokosten. Een succesvolle interventie, die in anderhalf jaar tijd zo’n 150 jongeren heeft geholpen. Nu wordt er gekeken naar een volgende stap: van schulden aflossen naar sparen. Hoe bereik je dat? Daarover brainstormen jongeren, samen met diverse partners van Socialdebt en SchuldenlabNL op 20 februari 2024 in het Rotterdamse Microlab. 

Pressure cooker-sessie

Het idee achter deze pressure cooker-sessie is simpel: vraag jongeren zelf naar hun ideeën over sparen: welke spaardoelen vinden ze belangrijk, wat houdt ze tegen om te sparen, en wat zou kunnen helpen? 
Het jeugdpanel bestaat uit Lars, Imane, Luna, Omar en Farah. Zij worden op dit moment gecoacht door Socialdebt. Medewerkers van partnerbedrijven (o.a. ING, ABN AMRO, Nationale Nederlanden) en Socialdebt vormen het volwassenenpanel. Moderator Daniël Charité legt uit wat de bedoeling is: beide groepen gaan een moodboard maken. Het eerste thema voor het jongerenpanel: waar zou je voor willen sparen? En voor de volwassenen: welk spaardoel denken jullie dat jongeren hebben? Al snel is iedereen druk aan het knippen en plakken. Na een minuut of 20 is het tijd om te vergelijken.

Welk spaardoel hebben jongeren?

Op het bord van de jongeren hangen foto’s van huizen en post-its met kreten als ‘vangnet’, ‘studie’ en ‘begeleiding’. Bijna alle jongeren geven aan te willen sparen om later een gezin te kunnen onderhouden. “En voor een nieuwe telefoon”, zegt een van hen. “Want die ik nu heb, is echt meer dan kapot.” 

Het bord van de volwassenen ziet er anders uit: tattoos, dure horloges, grote auto’s, skivakanties en andere luxe items. “Wat een eye-opener!”, roept iemand. Een ander: “We hadden verwacht dat jullie spaardoelen over uiterlijk en luxe zouden gaan. Maar het gaat dus over de basis.” Daniël Charité: “Die basisbehoeften, zoals dat vangnet, waren voor de meesten van ons als vanzelfsprekend. Bij jullie is dat niet het geval.” Een van de jongeren denkt dat er nog iets anders speelt: “Op social media laten we meestal wel die luxe dingen zien.”

Spaarobstakels en oplossingen

Ook het tweede moodboard, ‘Welke spaarobstakels ervaren de jongeren?’, levert verrassende inzichten op. De jongeren zelf noemen vooral het gebrek aan support/vangnet, de hoge vaste en onverwachte lasten, gebrek aan overzicht, tegenslagen zoals ziekte, niet om hulp durven vragen, niet bekend zijn met de mogelijkheden en mentale gezondheid. Volwassenen vermoeden knelpunten als gebrek aan inzicht, het ontbreken van een urgent spaardoel, te weinig inkomen en sociale druk. 

Uiteraard wordt er ook over oplossingen gesproken. Volwassenen denken onder andere aan microsparen, financiële educatie (ook voor de ouders) en het sparen meer belonen. Jongeren hebben het over hulp durven te vragen, meer uitleg op school (bijvoorbeeld over toeslagen), coaching en een basisinkomen in plaats van al die toeslagen. Ook minder rente op schulden en minder/geen incassokosten worden genoemd. En: eerlijke kansen krijgen. “Je wordt niet aangenomen omdat je geen ervaring hebt”, zegt een van hen. “Maar hoe kun je dan ooit ervaring opbouwen?”

Of de jongeren meer hulp van de overheid willen? “Nee!”, wordt er in koor geroepen. Want: er is veel wantrouwen. Je wordt als nummer behandeld, en er zijn veel kleine lettertjes. Een oplossing als Socialdebt is veel beter, vindt de groep. “Het is veel persoonlijker, het gaat over jou. De drempel is heel laag, alles kan online en er zijn weinig voorwaarden. En ze helpen je direct.”

Inmiddels zijn er speciale gasten gearriveerd: Hare Majesteit Koningin Máxima (erevoorzitter van SchuldenlabNL) en Carola Schouten, demissionair Minister van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen, maken kennis met de jongeren. Daniël vertelt kort hoe de ochtend is verlopen. De leerzame brainstormsessie wordt afgerond. Op naar de rondetafelgesprekken!

Rondetafelgesprek: Socialdebt

De Koningin, Minister en de jongeren praten verder over Socialdebt. Ook de founders van Socialdebt, Jamal Oulel en Patricio de Boom, sluiten aan. Zij leggen uit dat Socialdebt langzaam groeit. Om op te schalen, zou er meer geld moeten komen. Meer begeleiders zijn op dit moment nog niet nodig omdat alle afspraken online plaatsvinden. “Het gaat om een organische groei”, benadrukt Jamal. We willen op een ethische manier blijven werken en zo een statement vormen tegen de incassosector.”

De jongeren vertellen de Koningin en Minister over hun schuldenproblematiek en ervaringen met Socialdebt. Lars: “Socialdebt behandelt me als een volwassene. Bij de gemeente was ik een nummer, en ik zou meteen de schuldsanering in moeten. Dat vond ik te heftig; mijn schulden waren niet zo hoog. Socialdebt nam wel direct mijn schulden over.”

Farah bouwde een schuld op tijdens een ander schuldhulptraject. “Wat deed die stress met je?”, vraagt Koningin Máxima. Farah: “Je ziet de gezelligheid en leuke dingen. Maar er drukt zo’n last op je, dat doet veel met je mindset.” Farah volgt een stewardessopleiding en lost haar schulden stukje bij beetje af, afhankelijk van wat ze kan missen. “We geven haar die ruimte en doen ook heel veel aan micro-aflossingen”, legt Jamal uit. “Mooi, dat vertrouwen”, vindt Minister Schouten.

Omar, die van verschillende instanties steun krijgt, is blij dat hij in Nederland woont, met alle regelingen die er zijn. “In Amerika had ik onder een brug moeten slapen”. 

Luna vertelt hoe een auto-ongeluk haar in de problemen bracht. “Socialdebt heeft mijn schuld bij de zorgverzekeraar betaald, dat scheelde veel stress.” Ze noemt haar begeleider Willem haar ‘Schuldrustcoach’. 

Ook Imane is dankbaar voor de hulp van Socialdebt, waardoor ze op het nippertje toch aan haar studiejaar kon beginnen. Ze hoopt over 7 maanden uit de schulden te zijn, hoewel het haar ook dan nog lastig lijkt om de eindjes aan elkaar te knopen. “Ze kan dan bij ons terecht, mocht het niet lukken”, zegt Jamal. “Wij zijn de zijwieltjes, het vangnet. Tot hun 27e kunnen ze altijd op Socialdebt terugvallen.”

Gespreksleider Sadik Harchaoui (Chef de Mission SchuldenlabNL) brengt het gesprek op het volgende doel van Socialdebt: jongeren na het aflossen ook laten sparen. Vandaag hebben alle partijen hierover mee gedacht. Koningin Máxima: “Het is moeilijk om over sparen na te denken als je in de schulden zit. Maar een goede buffer zorgt ervoor dat je sterker bent in de toekomst.” 

Al snel gaat het gesprek over kopen op afbetaling. Luna doet dat soms. “Het is zo makkelijk. En op Instagram en TikTok wordt er veel reclame voor gemaakt.” Ook rood staan op de bank overkomt de jongeren weleens. En ja, die incassokosten en de rente zijn erg hoog. “Een les die jullie op een harde manier hebben geleerd”, vindt de Koningin. Ze sluit af met een compliment: “Jullie doen het fantastisch! Er zijn nog veel meer jongeren die in dezelfde situatie zitten en het lastig vinden om hulp te vragen, dus spreek het uit!”

Bekrachtiging samenwerking SchuldenlabNL en Socialdebt 

Willem Los (bestuurslid Socialdebt), Ine Voorham (bestuurslid SchuldenlabNL), Patricio de Boom (co-founder Socialdebt), Jamal Oulel (co-founder Socialdebt), Hare Majesteit Koningin Máxima (erevoorzitter SchuldenlabNL), Carola Schouten (Minister van Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen) & Sadik Harchaoui (Chef de Mission SchuldenlabNL).

Na dit gesprek is het tijd voor een officieel moment: de samenwerking tussen SchuldenlabNL en Socialdebt wordt officieel bekrachtigd met het plaatsen van een aantal handtekeningen in bijzijn van de Koningin en de Minister. Een mooie opschaling!

Rondetafelgesprek: sparen

Het tweede deel van de rondetafelgesprekken met de Koningin en Minister gaat over sparen. De jeugd heeft plaatsgemaakt voor een aantal deelnemers die zich vanuit de maatschappij en het bedrijfsleven inzetten voor dit thema. 

Jasmijn Besorak, Community Investment Programme Manager bij Nationale Nederlanden, was enthousiast over het gedachtengoed van Socialdebt en bood als een van de eersten hulp. “Ik hoop dat we dit initiatief enorm kunnen opschalen. En dat we er als financiële instellingen steeds beter over gaan nadenken: wat bevordert nou financieel gezond gedrag?”

Maarten Louman presenteerde het Nederlandse Dappre-netwerk, een digitaal platform dat draait om samenwerking. Dappre verbindt individuen, ondernemers en maatschappelijke organisaties tot één gemeenschap, waarbij wederzijdse ondersteuning centraal staat. Door bij deelnemende ondernemers te besteden, sparen klanten automatisch voor henzelf, hun clubcontributies en maatschappelijke organisaties. Dit bevordert een cultuur van solidariteit en wederkerigheid tussen klanten en ondernemers, waardoor zij gezamenlijk gemeenschappen kunnen ondersteunen. Dappre baseert zich op de Qiy Trust Principles, waarin vertrouwen als kernwaarde wordt benadrukt.

Van digitaal sparen naar fysiek sparen. Fransien Wolters is directrice van Cash2Grow; een stichting die spaarkringen promoot. Tijdens die bijeenkomsten wordt het geld geteld en wordt er gesproken over spaardoelen en -methoden. De Koningin ziet in haar werk voor de VN ook dat ‘savings clubs’ heel succesvol zijn. “Ook door het sociale deel; elkaar steunen, elkaar tips geven. Het is een mooie, gratis manier om financieel sterker te worden.” 

ING lanceerde onlangs het spaarprogramma Roundup & Save, waarbij klanten hun digitale betalingen naar boven kunnen laten afronden om zo automatisch te sparen. Japke Kaastra (Head of Financial Health): “Veel klanten maken hier al gebruik van, vooral uit de financieel kwetsbare groep. Gemiddeld sparen zij per maand 25 euro; op jaarbasis al snel het eigen risico van je zorgverzekering. Je gunt het iedereen om dat op zijn spaarrekening te hebben!” 

Matthijs Ruijzenaars (Projectleider Financieel Gezond Leven, Rabobank), vertelt over het onderzoek dat de Rabobank uitvoerde naar kopen op afbetaling. Matthijs: “We zien een enorme toename in het gebruik van deze buy now, pay later-diensten.” 

Iedereen is het erover eens dat dit voor veel problemen zorgt. Kopen op afbetalingen is populair bij de jeugd, mede door reclames en filmpjes op social media. Het hebben van schulden is tegenwoordig heel normaal. Het geplande vervolgonderzoek, waarbij meerdere banken meedenken over een oplossing, is dus hard nodig. Jasmijn (Nationale Nederlanden): “Wij, als financiële instellingen, moeten sparen weer sexy maken.” 

Ook de overheid doet er zoveel mogelijk aan om een tegenbeweging op gang te brengen. Minister Schouten vertelt dat er in het najaar een overheidscampagne start die gericht is op jongeren. “Je moet de doelgroep op de juiste tijd en plek weten te vinden, dat is belangrijk”, benadrukt Koningin Máxima. “Wat dat betreft kunnen we nog veel van elkaar leren.”
Met deze inspirerende woorden komt er een einde aan de gesprekken. Sadik Harchaoui bedankt alle aanwezigen voor hun komst en alle jongeren voor hun waardevolle bijdrage. Tijdens de afsluitende lunch is er nog veel gelegenheid om na te praten en te netwerken.

Vanwege privacyredenen zijn de namen van de jongeren in het verhaal aangepast.

Schuldhulpmethoden

Socialdebt is één van de schuldhulpmethoden die door SchuldenlabNL wordt opgeschaald.