’Gratis geld bestaat niet’: leerlingen Bladergroen in Purmerend krijgen les over de gevaren van fraude

Hoe leg je leerlingen van het speciaal onderwijs uit dat fraude niet iets is waar ze te gemakkelijk over na moeten denken? Het klinkt verleidelijk: even je pinpas uitlenen en een paar honderd euro opstrijken. Maar de gevolgen kunnen desastreus zijn, weet Djemilla Haps van Moneystart. Ze geeft een serie gastlessen op scholengemeenschap Bladergroen. „Herhaling helpt”, vertelt ze over haar methode om leerlingen alles bij te brengen over de gevaren van de criminaliteit.

’Hoe word ik rijk?’, is de titel van de lessenserie die momenteel op de Purmerendse scholengemeenschap Bladergroen wordt gegeven. Ze hadden het beter ’Hoe word ik arm’ kunnen noemen. Verschillende gastdocenten van de organisatie Moneystart staan op uitnodiging van de gemeente Purmerend voor de klassen om de leerlingen te wijzen op de gevaren van makkelijk geld, en hoe je het beste je portemonnee gezond kunt houden. Djemilla Haps loopt om 10.15 uur het lokaal van klas 2B2 in, waar de geldles vandaag in het teken staat van fraude. Een week eerder ging het over boetes, en hoe je die altijd zo snel mogelijk moet betalen om te voorkomen dat ze uitgroeien tot een torenhoge schuld.

De lessen van Haps zijn afgestemd op het speciaal onderwijs. „Het verschilt per klas, maar het is wel even schakelen. Je probeert bepaalde dingen zo duidelijk mogelijk uit te leggen. Herhaling helpt daarbij.” Maar voor deze kwetsbare doelgroep zijn de lessen extra belangrijk, omdat ze vaak de gevolgen niet overzien van ingewikkelde woorden als fraude en oplichting. „Terwijl fraude wel iets is wat heel veel voorkomt.”

Illegaal

Niet alle leerlingen kunnen precies onder woorden brengen wat dat dan is, fraude. Gijs weet het wel. „Dat is illegaal.” Haps knikt goedkeurend. „Het is bedrog of oplichting, en het is strafbaar.” Ze geeft zelf een voorbeeld: „Ik heb zelf wel eens een appje gehad, zogenaamd van mijn dochter die een nieuw telefoonnummer had. Maar die is nog maar tien, dus ik kreeg meteen achterdocht en heb het nummer geblokkeerd.”

In de klas komen ook de verhalen los. Een leerling werd een keer gebeld met het bericht dat zijn bankpas was verlopen. „Ik zei meteen: ’Rot op’. Ik heb niet eens een bankpas.” Hij kent ook de verhalen van telefoontjes vanuit het buitenland ’met een vaag verhaal’. „Dat is dan ook vaak oplichting.” De gastdocent is blij met de respons. „Jij weet er best veel van. Een neppe ID, dat is ook fraude.”

Zwart geld

Een andere leerling begint over zwart geld. „Dat krijg je dan contant en dan betaal je geen belasting.” Haps maakt een handig bruggetje naar de verleiding die dat met zich meebrengt. „Het klinkt wel handig want dan hou je meer geld over. Maar het mag natuurlijk niet.”

Aan de hand van filmpjes maakt ze inzichtelijk hoe breed het begrip fraude kan zijn. Op het scherm vertelt een jongen zijn verhaal: een pinpas uitlenen aan een zogenaamde vriend zodat die wat geld via zijn bankrekening kan sluizen om het wit te wassen. De helft mocht hij zelf houden, maar daar kwam niets van terecht, en uiteindelijk bleef hij zitten met een geblokkeerde en geplunderde rekening, en acht jaar op een zwarte lijst voor het openen van een nieuwe rekening.

Beter niet doen

Haps: „Het klinkt zo mooi, en iedereen wil wel duizend euro verdienen. Maar als je je pinpas moet geven, kun je dat beter niet doen.” Haar boodschap: het aanbod om gratis geld te verdienen komt vroeg of laat met een prijs.
De leerlingen snappen het, maar blijken hun eigen pinpas ook wel eens uit te lenen. „Maar alleen in de kantine als een vriend van me een broodje wil halen en zijn eigen pas vergeten is. Dat is wat anders dan je pas uitlenen om geld op je rekening te laten storten, toch?” Dat moet Haps toegeven, maar toch: „Het blijft riskant om je pas uit te lenen. Iedereen kan wel doen of hij je vriend is. Je moet gewoon altijd oppassen.”

Schuldhulpmethoden

Het programma 'Hoe word je rijk?' van Money Start, is één van de negen schuldhulpmethoden die door SchuldenlabNL wordt opgeschaald. Ons doel is om lokale schuldhulpmethoden nationaal op te schalen, zodat alle gemeenten in Nederland er mee gaan werken. Negen methoden schalen we inmiddels op: ‘Hoe word je rijk?’, Jongeren Perspectief Fonds, Over Rood, Plinkr, Socialdebt, Doorbraakmethode, Collectief Schuldregelen, De Voorzieningenwijzer en de Nederlandse Schuldhulproute.